Fjölgun sakamála hjá ríkissaksóknara veldur áhyggjum
Opnum sakamálum fjölgar um 3% árið 2024 og ná sögulegu hámarki. Kannabislöggjöf hefur veruleg áhrif á fíkniefnamál en eigna- og auðgunarbrot eru enn algengust.
Dómhús Hæstaréttar Íslands þar sem fjöldi sakamála hefur aukist verulega
Fjöldi opinna sakamála hjá ríkissaksóknara á Íslandi hefur aukist um 3% á árinu 2024, sem vekur áhyggjur um skilvirkni réttarkerfisins. Heildarfjöldi opinna mála í árslok 2024 var 950.900, sem er mesta aukning frá því mælingar hófust árið 2014.
Veruleg aukning í málahaldi
Á meðan ný mál sem bárust ríkissaksóknara árið 2024 voru um 5,5 milljónir (-1,4% frá fyrra ári), voru afgreidd mál aðeins 5,46 milljónir (-0,7%). Þessi þróun hefur leitt til þess að óafgreidd mál hafa aukist um rúmlega þriðjung (+34%) frá árinu 2020, sem er áhyggjuefni fyrir réttarkerfið.
Helstu brotaflokkar og afgreiðsla mála
Eigna- og auðgunarbrot eru algengust með um 28% allra mála, eða um 1,5 milljónir mála. Umferðarlagabrot fylgja þar á eftir með 17% mála. Athyglisvert er að sjá að um 60% allra mála eru felld niður af ýmsum ástæðum.
Áhrif kannabislagabreytinga
Veruleg fækkun hefur orðið í málum tengdum fíkniefnalöggjöfinni, eða um 26% lækkun, sem rekja má til hlutalegalizeringar kannabis í apríl 2024. Þessi þróun sýnir mikilvægar breytingar í réttarkerfinu og samfélaginu.
Áskoranir framundan
Með vaxandi málahaldi er ljóst að grípa þarf til aðgerða til að auka skilvirkni réttarkerfisins. Mikilvægt er að tryggja að réttarkerfið geti sinnt hlutverki sínu á fullnægjandi hátt og að málsmeðferðartími lengist ekki um of.
Bjarni Tryggvason
Fyrrverandi kennari í norrænni bókmenntasögu, stjórnmálaskýrandi og móðir fjögurra barna.